دانلود مقاله خداباوري و اخلاق زيست محيطي

دسته بندي : مقاله » مقالات فارسی مختلف
لینک دانلود و خرید پایین توضیحات
دسته بندی : وورد
نوع فایل :  word (..doc) ( قابل ويرايش و آماده پرينت )
تعداد صفحه : 14 صفحه

 قسمتی از متن word (..doc) : 
 

‏خداباوري‏ ‏و‏ ‏اخلاق‏ ‏زيست‏ ‏محيطي‏(1)
‏يكي‏ ‏از‏ ‏حوزه‏‌‏هاي‏ ‏فكري‏ ‏اصلي‏ ‏كه‏ ‏در‏ ‏دوران‏ ‏معاصر‏ ‏توانسته‏ ‏است،‏ ‏پيوندي‏ ‏ميان‏ ‏تفكرات‏ ‏نظري‏ ‏در‏ ‏رشته‏‌‏هايي‏ ‏چون‏ ‏فلسفه‏ ‏و‏ ‏الهيات‏ ‏و‏ ‏مسائل‏ ‏و‏ ‏معضلات‏ ‏عملي‏ ‏زندگي‏ ‏بشر‏ ‏برقرار‏ ‏دارد‏. ‏دانشي‏ ‏است‏ ‏كه‏ ‏از‏ ‏آن‏ ‏به‏ ‏اخلاق‏ ‏كاربردي (Applied Ethics) ‏تعبير‏ ‏مي‏‌‏شود‏. ‏اخلاق‏ ‏زيست‏ ‏محيطي (Ethics Enviromental) ‏از‏ ‏شاخه‏‌‏هاي‏ ‏اين‏ ‏دانش‏ ‏است‏. ‏در‏ ‏اين‏ ‏اخلاق‏ ‏براي‏ ‏حل‏ ‏مسائل‏ ‏ناشي‏ ‏از‏ ‏بحران‏ ‏زيست‏ ‏محيطي‏ ‏كه‏ ‏مي‏‌‏توان‏ ‏گفت‏ ‏خطيرترين‏ ‏بحران‏ ‏جهان‏ ‏كنوني‏ ‏است،‏ ‏چاره‏‌‏جويي‏ ‏مي‏‌‏شود‏. ‏اخلاق‏ ‏زيست‏ ‏محيطي‏ ‏و‏ ‏مسائل‏ ‏قابل‏ ‏طرح‏ ‏در‏ ‏اين‏ ‏دانش‏ ‏دامنه‏ ‏گسترده‏‌‏اي‏ ‏دارند‏. ‏ولي‏ ‏يكي‏ ‏از‏ ‏مسائل‏ ‏اين‏ ‏دانش‏ ‏نسبت‏ ‏ميان‏ ‏دين‏ ‏و‏ ‏محيط‏ ‏زيست‏ ‏است،‏ ‏به‏ ‏اين‏ ‏معنا‏ ‏كه‏ ‏آيا‏ ‏دين‏ ‏به‏ ‏طور‏ ‏كلي‏ ‏مي‏‌‏تواند‏ ‏به‏ ‏حال‏ ‏شرايط‏ ‏زيست‏ ‏محيطي‏ ‏موثر‏ ‏باشد‏ ‏و‏ ‏اگر‏ ‏آري،‏ ‏آيا‏ ‏تأثير‏ ‏آن‏ ‏مثبت‏ ‏است‏ ‏يا‏ ‏منفي‏. ‏بديهي‏ ‏است‏ ‏كه‏ ‏چون‏ ‏اديان‏ ‏خود‏ ‏متنوع‏‌‏اند‏ ‏و‏ ‏به‏ ‏علاوه‏ ‏در‏ ‏متن‏ ‏هر‏ ‏دين‏ ‏نيز‏ ‏مذاهب‏ ‏مختلفي‏ ‏موجود‏ ‏است،‏ ‏نمي‏‌‏توان‏ ‏به‏ ‏دنبال‏ ‏پاسخي‏ ‏كلي‏ ‏و‏ ‏فراگير‏ ‏براي‏ ‏اين‏ ‏پرسش‏ ‏بود.
‏به‏ ‏همين‏ ‏دليل‏ ‏در‏ ‏مقاله‏‌‏اي‏ ‏كه‏ ‏ذيلاً‏ ‏مي‏‌‏خوانيم،‏ ‏نويسنده‏ ‏به‏ ‏اين‏ ‏مهم‏ ‏عنايت‏ ‏دارد‏ ‏و‏ ‏مي‏‌‏كوشد‏ ‏تا‏ ‏بر‏ ‏مبناي‏ ‏تصور‏ ‏اديان‏ ‏مختلف‏ ‏از‏ ‏خداوند،‏ ‏به‏ ‏نوعي‏ ‏آنها‏ ‏را‏ ‏طبقه‏‌‏بندي‏ ‏كند‏ ‏و‏ ‏بر‏ ‏اين‏ ‏اساس‏ ‏به‏ ‏تشريح‏ ‏پاسخ‏ ‏بالفعل‏ ‏يا‏ ‏بالقوه‏‌‏اي‏ ‏كه‏ ‏بر‏ ‏مبناي‏ ‏هر‏ ‏يك‏ ‏قابل‏ ‏ارائه‏ ‏است،‏ ‏بپردازد‏. ‏بنابراين‏ ‏در‏ ‏تقسيم‏ ‏كلي‏ ‏اديان‏ ‏را‏ ‏به‏ ‏خدا‏ ‏باور (theist) ‏ونا‏ - ‏خداباور (non - theist) ‏تقسيم‏ ‏مي‏‌‏كند‏. ‏دين‏ ‏خداباور‏ ‏ديني‏ ‏است‏ ‏كه‏ ‏به‏ ‏وجود‏ ‏ساحتي‏ ‏متعالي‏ ‏براي‏ ‏عالم‏ ‏كه‏ ‏متشكل‏ ‏از‏ ‏خدا‏ ‏يا‏ ‏خدايان‏ ‏و‏ ‏ديگر‏ ‏موجودات‏ ‏مقدس‏ ‏است،‏ ‏باور‏ ‏دارد‏. ‏و‏ ‏هر‏ ‏ديني‏ ‏كه‏ ‏چنين‏ ‏ساحتي‏ ‏براي‏ ‏عالم‏ ‏قائل‏ ‏نيست،‏ ‏ديني‏ ‏نا‏ - ‏خداباور‏ ‏است‏ ‏و‏ ‏از‏ ‏اين‏ ‏جهت‏ ‏چنين‏ ‏ادياني‏ ‏را‏ ‏مي‏‌‏توان‏ ‏حتي‏ ‏اديان‏ ‏الحادي (atheist) ‏خواند‏. ‏هر‏ ‏چند‏ ‏در‏ ‏ابتداي‏ ‏مقاله‏ ‏نسبت‏ ‏ميان‏ ‏اديان‏ ‏نا‏ - ‏خداباور‏ ‏با‏ ‏محيط‏ ‏زيست‏ ‏مورد‏ ‏بحث‏ ‏قرار‏ ‏گرفته‏ ‏است،‏ ‏ولي‏ ‏بخش‏ ‏عمده‏‌‏اي‏ ‏از‏ ‏مقاله‏ ‏نسبت‏ ‏ميان‏ ‏اديان‏ ‏خداباور‏ ‏و‏ ‏اين‏ ‏موضوع‏ ‏را‏ ‏بررسي‏ ‏مي‏‌‏كند.
‏از‏ ‏آنجا‏ ‏كه‏ ‏خداوند‏ ‏و‏ ‏به‏ ‏تعبير‏ ‏كلي‏ ‏ساحت‏ ‏متعالي‏ ‏عالم،‏ ‏وراي‏ ‏توصيف‏ ‏و‏ ‏تقرير (ineffable) ‏است،‏ ‏بنابراين‏ ‏نمي‏‌‏توان‏ ‏به‏ ‏معناي‏ ‏حقيقي‏ ‏كلمه‏ ‏وصف‏ ‏و‏ ‏نعتي‏ ‏را‏ ‏در‏ ‏مورد‏ ‏چنين‏ ‏موجود‏ ‏يا‏ ‏موجوداتي‏ ‏به‏ ‏كار‏ ‏برد‏. ‏اين‏ ‏همان‏ ‏مسأله‏‌‏اي‏ ‏است‏ ‏كه‏ ‏در‏ ‏فلسفه‏ ‏دين‏ ‏از‏ ‏آن‏ ‏به‏ ‏مسأ‏‌‏له‏ «‏سخن‏ ‏گفتن‏ ‏از‏ ‏خدا‏»‏ ‏تعبير‏ ‏مي‏‌‏شود‏. ‏ولي‏ ‏اينگونه‏ ‏نيست‏ ‏كه‏ ‏به‏ ‏هيچ‏‌‏وجه‏ ‏نتوان‏ ‏درباره‏ ‏چنين‏ ‏موجوداتي‏ ‏سخن‏ ‏گفت،‏ ‏گو‏ ‏اينكه‏ ‏اين‏ ‏نوع‏ ‏سخن‏ ‏گفتن‏ ‏اغلب‏ ‏به‏ ‏شيوه‏ ‏تشبيه‏ ‏و‏ ‏تمثيل‏ ‏برگزار‏ ‏مي‏‌‏شود‏. ‏به‏ ‏همين‏ ‏دليل‏ ‏نويسنده‏ ‏مي‏‌‏كوشد‏ ‏تا‏ ‏تصورات‏ ‏مختلف‏ ‏از‏ ‏نسبت‏ ‏خداباوري‏ ‏و‏ ‏محيط‏ ‏زيست‏ ‏رادر‏ ‏قالب‏ ‏تشبيهات‏ ‏مختلفي‏ ‏كه‏ ‏نزد‏ ‏اصحاب‏ ‏اديان‏ ‏معمول‏ ‏است‏. ‏طبقه‏‌‏بندي‏ ‏كند‏ ‏و‏ ‏در‏ ‏هر‏ ‏مورد‏ ‏معلوم‏ ‏سازد‏ ‏كه‏ ‏از‏ ‏تشبيه‏ ‏مربوط‏ ‏چه‏ ‏نوع‏ ‏اخلاق‏ ‏زيست‏ ‏محيطي‏ ‏نتيجه‏ ‏مي‏‌‏شود.
‏تعريف‏ ‏خداباوري (theism) ‏آسان‏ ‏نيست،‏ ‏ولي‏ ‏اين‏ ‏اصطلاح‏ ‏دلالت‏ ‏بر‏ ‏مجموعه‏‌‏اي‏ ‏از‏ ‏نظريات‏ ‏مابعدالطبيعي‏ ‏مختلف‏ ‏دارد‏. ‏وجه‏ ‏اشتراك‏ ‏اين‏ ‏نظريات‏ ‏يا‏ ‏در‏ ‏اين‏ ‏عقيده‏ ‏است‏ ‏كه‏ ‏ساختار‏ ‏واقعيت‏ ‏مشتمل‏ ‏بر‏ ‏يك‏ ‏الوهيت‏ ‏كامل‏ ‏يگانه
‏ (‏خداي‏ ‏مطلق‏ ‏يا‏ ‏ايزد‏ ‏بانوي‏ ‏مطلق‏) ‏است‏ ‏يا‏ ‏در‏ ‏اين‏ ‏عقيده‏ ‏كه‏ ‏ساختار‏ ‏واقعيت‏ ‏مشتمل‏ ‏بر‏ ‏يك‏ ‏يا‏ ‏چند‏ ‏خداي‏ ‏ناكامل‏ (‏خدايان،‏ ‏ايزد‏ ‏بانوها،‏ ‏فرشتگان،‏ ‏ارواح‏ ‏محلي،‏ ‏شياطين‏) ‏است‏. ‏خداباوران‏ ‏عموماً‏ ‏معتقدند‏ ‏كه‏ ‏وجود‏ ‏يا‏ ‏وجود‏‌‏هايي‏ ‏الوهي‏ ‏موجود‏ ‏است‏ ‏و‏ ‏اينها‏ ‏موجوداتي‏ ‏نيرومند‏‌‏تر‏ ‏از‏ ‏انسان‏‌‏ها‏ ‏هستند‏ ‏و‏ ‏قادرند‏ ‏لااقل‏ ‏به‏ ‏صورتي‏ ‏گهگاهي‏ ‏در‏ ‏برخي‏ ‏قوانين‏ ‏طبيعت‏ ‏تصرف‏ ‏كنند.
‏تعريف‏ ‏اخلاق‏ ‏زيست‏ ‏محيطي‏ ‏نيز‏ ‏آسان‏ ‏نيست‏ ‏ولي‏ ‏اين‏ ‏اصطلاح‏ ‏عموماً‏ ‏دلالت‏ ‏بر‏ ‏مجموعه‏‌‏اي‏ ‏از‏ ‏نظريات‏ ‏اخلاقي‏ ‏مختلف‏ ‏دارد؛‏ ‏وجه‏ ‏اشتراك‏ ‏اين‏ ‏نظريات‏ ‏يا‏ ‏در‏ ‏اين‏ ‏نظريه‏ ‏است‏ ‏كه‏ ‏انسان‏‌‏ها‏ ‏وظايفي‏ ‏مستقيم‏ ‏نسبت‏ ‏به‏ ‏طبيعت‏ ‏دارند‏ ‏يا‏ ‏در‏ ‏اين‏ ‏عقيده‏ ‏كه‏ ‏انسان‏‌‏ها‏ ‏وظايف‏ ‏غيرمستقيم‏ ‏در‏ ‏خور‏ ‏اعتنايي‏ ‏در‏ ‏قبال‏ ‏طبيعت‏ ‏بر‏ ‏عهده‏ ‏دارند.
‏فيلسوفان‏ ‏محيط‏ ‏زيست‏ ‏عموماً‏ ‏معتقدند‏ ‏كه‏ ‏فاعل‏‌‏هاي‏ ‏اخلاقي‏ ‏بايد‏ ‏بر‏ ‏مبناي‏ ‏توجه‏ ‏به‏ ‏بهروزي‏ ‏حيوانات‏ ‏وحشي،‏ ‏گياهان‏ ‏و‏ ‏فرايندهاي‏ ‏طبيعي،‏ ‏يا‏ ‏بر‏ ‏مبنايي‏ ‏چيزي‏ ‏كه‏ ‏آلدولئوپولد‏ (2)‏،‏ ‏از‏ ‏طرفداران‏ ‏حفظ‏ ‏محيط‏ ‏زيست‏ ‏در‏ ‏آمريكا،‏ ‏از‏ ‏آن‏ ‏به‏ «‏سرزمين‏»‏(3) ‏تعبير‏ ‏مي‏‌‏كند،‏ ‏قيد‏ ‏و‏ ‏بندهايي‏ ‏براي‏ ‏رفتار‏ ‏خويش‏ ‏قرار‏ ‏دهند.
‏حال،‏ ‏هر‏ ‏نظريه‏ ‏اخلاقي‏ ‏كه‏ ‏بيشترين‏ ‏ارزش‏ ‏را‏ ‏براي‏ ‏سياست‏ ‏ناظر‏ ‏به‏ ‏ممانعت‏ ‏از‏ ‏توسعه‏ ‏و‏ ‏تحول‏ ‏در‏ ‏عرصه‏‌‏هاي‏ ‏حيات‏ ‏وحش‏ ‏و‏ ‏حفظ‏ ‏گونه‏‌‏هاي‏ ‏در‏ ‏معرض‏ ‏خطر‏ ‏قائل‏ ‏مي‏‌‏شود،‏ ‏نظريه‏ ‏بوم‏ ‏محورانه‏(4) ‏مي‏‌‏ناميم‏ ‏و‏ ‏از‏ ‏هر‏ ‏نظريه‏ ‏اخلاقي‏‌‏اي‏ ‏كه‏ ‏اين‏ ‏اولويت‏‌‏ها‏ ‏را‏ ‏معكوس‏ ‏مي‏‌‏سازد‏ ‏و‏ ‏بيشترين‏ ‏ارزش‏ ‏را‏ ‏براي‏ ‏تشويق‏ ‏توسعه‏ ‏و‏ ‏اشتغال‏ ‏اقتصادي‏ ‏قائل‏ ‏است،‏ ‏به‏ ‏نظريه‏ ‏انسان‏ ‏محورانه‏(5)‏،‏ ‏تعبير‏ ‏مي‏‌‏كنيم‏. ‏هر‏ ‏دو‏ ‏گروه‏ ‏اصحاب‏ ‏اخلاق‏ ‏زيست‏ ‏محيطي‏ ‏ممكن‏ ‏است‏ ‏براي‏ ‏توجيه‏ ‏موضع‏ ‏خويش‏ ‏يا‏ ‏مباني‏ ‏مشابه‏ ‏يا‏ ‏مباني‏ ‏متفاوتي‏ ‏را‏ ‏مورد‏ ‏استناد‏ ‏قرار‏ ‏دهند‏. ‏براي‏ ‏مثال‏ ‏ممكن‏ ‏است‏ ‏هر‏ ‏دو‏ ‏گروه‏ ‏به‏ ‏اصول‏ ‏خداباورانه،‏ ‏استناد‏ ‏كنند‏. ‏وقتي‏ ‏بوم‏ ‏محوران‏ ‏يا‏ ‏انسان‏ ‏محوران،‏ ‏براي‏ ‏توجيه‏ ‏احكام‏ ‏اخلاقي‏ ‏عملي‏‌‏شان،‏ ‏براي‏ ‏مثال،‏ ‏به‏ ‏اراده‏ ‏خداوند‏ ‏استناد‏ ‏مي‏‌‏كنند،‏ ‏در‏ ‏آن‏ ‏صورت‏ ‏رابطه‏ ‏مابعدالطبيعه‏ ‏خداباورانه‏ ‏با‏ ‏اخلاق‏ ‏زيست‏ ‌‏محيطي،‏ ‏وارد‏ ‏صحنه‏ ‏مي‏‌‏شود.
‏اما‏ ‏در‏ ‏فضاي‏ ‏آكادميك‏ ‏سكولار‏ ‏معاصر،‏ ‏اخلاق‏ ‏زيست‏ ‏محيطي‏ ‏نوعاً‏ ‏بر‏ ‏اساس‏ ‏فرض‏‌‏هايي‏ ‏جريان‏ ‏مي‏‌‏يابد‏ ‏كه‏ ‏خداباورانه‏ ‏نيستند‏. ‏چنين‏ ‏واقعيتي‏ ‏ممكن‏ ‏است‏ ‏اين‏ ‏انديشه‏ ‏را‏ ‏در‏ ‏ذهن‏ ‏ما‏ ‏جان‏ ‏دهد‏ ‏كه‏ ‏خداباوري‏ ‏و‏ ‏دين‏ ‏ارتباط‏ ‏چنداني‏ ‏با‏ ‏اخلاق‏ ‏زيست‏‌‏محيطي‏ ‏ندارند،‏ ‏ولي‏ ‏چنين‏ ‏انديشه‏‌‏اي‏ ‏قرين‏ ‏صحت‏ ‏نيست‏. ‏اولاً‏ ‏بسياري‏ ‏از‏ ‏دينداران،‏ ‏ملحداند‏. ‏براي‏ ‏مثال‏ ‏برطبق‏ ‏تفسيرهاي‏ ‏سنتي‏ ‏از‏ ‏مذهب‏ ‏ماديمكه‏ ‏آئين‏ ‏بودايي‏(6)‏،‏ ‏بودائيان‏ ‏معتقدند‏ ‏كه‏ ‏يك‏ ‏ساحت‏ «‏قدسي‏»‏ ‏يا‏ «‏الوهي‏»‏ ‏براي‏ ‏واقعيت‏ ‏وجود‏ ‏دارد،‏ ‏ولي‏ ‏موجودات‏ ‏متعالي‏ ‏در‏ ‏كار‏ ‏نيست‏ ‏و‏ ‏در‏ ‏ديگر‏ ‏سنت‏‌‏هاي‏ ‏ديني‏ ‏نا‏ - ‏خداباورانه‏(7)‏،‏ ‏مانند‏ ‏آئين‏ ‏كنفوسيوس،‏ ‏مذهب‏ ‏ادوايته‏ ‏ودانته‏(8) ‏شنكره‏ ‏در‏ ‏آئين‏ ‏هندو‏ ‏و‏ ‏برخي‏ ‏گونه‏‌‏هاي‏ ‏ليبرال‏ ‏مسيحيت‏ ‏نيز‏ ‏عقيده‏ ‏به‏ ‏الوهيت‏‌‏ها‏ {‏يا‏ ‏خدايان‏} ‏مورد‏ ‏انكار‏ ‏قرار‏ ‏گرفته‏ ‏است‏. ‏اين‏ ‏سنت‏‌‏هاي‏ ‏ديني‏ ‏هر‏ ‏يك‏ ‏رويكردهاي‏ ‏متمايزي‏ ‏به‏ ‏طبيعت‏ ‏دارند‏ ‏و‏ ‏مشعر‏ ‏برآنند‏ ‏كه‏ ‏الحاد‏(9) ‏عزيمت‏ ‏گاه‏ ‏مفيدي‏ ‏براي‏ ‏بحث‏ ‏ما‏ ‏فراهم‏ ‏مي‏‌‏كند‏. ‏در‏ ‏ثاني‏ ‏نقش‏‌‏هاي‏ ‏بالقوه‏ ‏خداباوري‏ ‏براي‏ ‏بحث‏ ‏سكولار‏ ‏درباره‏ ‏اخلاق‏ ‏زيست‏ ‏محيطي‏ ‏در‏ ‏صورتي‏ ‏كه‏ ‏پس‏ ‏زمينه‏ ‏الحاد‏ ‏فراهم‏ ‏باشد،‏ ‏به‏ ‏بهترين‏ ‏شكل‏ ‏برجسته‏ ‏خواهد‏ ‏شد.
‏خدا‏ ‏نيست،‏ ‏فقط‏ ‏طبيعت‏ ‏هست